آرباباخبر

بز مرخز گونه ای ارزشمند در معرض انقراض / برگزاری جشنواره « بزنه مه ره ز » در شهرستان بانه

بز مرخز به نام محلی(بزنه مه ره ز) تنها نژاد بز تک پوششی کشور و مولد الیافی براق، ظریف و نرم به نام( مه ره ز) است که فقط توسط این نژاد تولید می شود.

به گزارش آرباباخبر ، شواهد نشان میدهد این نژاد قبلا" درجنوب غربی استان آذربایجان غربی واستان کردستان وشمالغربی استان کرمانشاه حضورداشته ولی درحال حاضر فقط درروستاهای آرمرده شهرستان بانه استان کردستان پراکنده است براساس برآورده های انجام شده درسال 72 ، 25هزار رأس ازاین بز درکشور وبیش از 15هزار رأس دراستان کردستان وجود داشته ولی درحال حاضر جمعیت آن به کمتر از 1000 رأس و بر اساس امار جدید حدودا به 623 راس دراستان کردستان رسیده است .

 

 

لازم به یادآوری است که شهرستان بانه درغرب استان کردستان ودرفاصله 250کیلومتری شهرستان سنندج قرار داشته واز غرب به آذر بایجان غربی از شمال وشرق به شهرستان سقز واز جنوب به کشور عراق محدود میشود این شهرستان کوهستانی وبه دو منطقه گرم ومعتدل وسرد کوهستانی تقسیم میشود . این شهرستان ازنظر منابع آبی ضعیف وبه همین دلیل کشاورزی درآن رونقی ندارد جمعیت دراین شهرستان درحدود 158 هزار نفر بوده ودارای 4 بخش مرکزی ، آرمرده ،ننور ونمه شیر وبالغ بر 210روستا وبیش از 75 کوخ میباشد. کوخها بصورت خانوار کوچک ومحدود به 1الی 3 خانوار بوده . مرکز اصلی پرورش این نژاد بز در زیستگاه اصلی در بخش های آلوت و آرمرده  و نیز اغلب در کوخهای این شهرستان میباشد.

 

 

گفتنی است که بز مرخز در بین دام های مختلف دارای اهمیت و نقش قابل توجه ای است.  خصوصا این گونه بومی منطقه یکی از قدیمی‌ترین حیواناتی است که توسط بشر اهلی شده است.نوشته‌های زیادی مربوط به هزاران سال قبل به‌دست آمده است که اهمیت این نوع بز را از نظر تأمین منابع شیر، گوشت، کرک و پوست نشان می‌دهند.

 

 

با توجه به اهمیت موضوع برای بررسی بیشتر این گونه در معرض انقراض بر آن شدیم که با مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بانه مصاحبه ای داشته و در جریان فعالیت و حمایت های اداره متولی که وظیفه حفظ و نگهداری از این گونه نادی بومی منطقه را دارد ،  قرار گیریم .

 

 

در ابتدا کریم شریفی در  جواب سوال منشاء و پیدایش بز مرخز  تصریح کرد: در خصوص منشا بز مرخز اختلاف نظرهايي وجود دارد. عده‌اي آن را زير نژادي از بز آنقوره تركيه مي‌دانند كه در اثر تلاقي با بزهاي بومي كوهستان و انتخاب طبيعي به شكل كنوني در آمده است ولی آنچه مبرهم است که بزمرخز درمناطق کردنشین ایران وعراق شناخته شده و مردم این دیار از قدیم الایام به پرورش آن نیز مشغول بوده و هستند . باتوجه به قدمت تاریخی مناطق کردنشین دراهلی کردن حیواناتی مثل گوسفند و بز که تاریخ آن به 8800 سال قبل از میلاد مسیح با آثار پیدا شده درغار shanider  (غاری درکردستان عراق) میرسد.

 

 

مدیر جهاد کشاورزی در جواب این سوال که دلیل اصلی پرورش یافتن این گونه در مناطق کردنشین چیست،افزود: وجود ارتفاعات زاگرس وشرایط خاص آب وهوایی منطقه باعث شده محیط مناسبی برای پرورش بزمرخز فراهم گردد. منبع غذایی این بزها با شروع واتمام فصل رویش ، گیاهان مرتعی ودرسایر مقاطع سال غالبا" برگ درختان بلوط است . که بصورت سرشاخه زنی (گلازنی) صورت می گیرد و سرشاخه های چیده شده غالیا" دربین درختان بزرگ جنگل انبار می شود (لویه گلا) و این مساله باعث شده این بز مرخز کاملا با شرایط منطقه خود را وفق دهد .

 

 

شریفی در رابطه با اهميت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بز مرخز  تصریح کرد : هدف اصلی ازپرورش بزمرخز تولید الیاف دردرجه اول است ، الیاف تولیدی به رنگهای سفید ، قهوه ای ومسکی دیده می شود بزها بیشتر قهوه ای رنگ بوده والیاف خاکستری ومشکی مقبولیت وارزش بیشتری دارند و از طريق تبديل الياف به نخ و نخ به پارچه توسط دستگاه‌هاي نساجي سنتي بنام جولايي، لباس‌هاي محلي به‌نام رانك و چوخه (شلوار و قبا) تهيه مي‌كنند. همچنين الياف آن جهت تهيه شال، كلاه، ساق بند، جوراب، ژاكت، پشه بند، جانماز، عبا، پَسْتَك (جليقه‌اي نمد مانند است كه براي محافظت در مقابل سرما بي‌نظير است) و غيره كاربرد دارد. در نتيجه، منطقه از نظر تأمين البسه، گوشت و شير به واسطه وجود بز مرخز كاملاً خودكفا مي‌باشد و اگر زماني بز مرخز در منطقه از بين برود؛ مردم روستاها و كوخ‌ها (محل تجمع يك، دو يا سه خانوار در منطقه) به شهرها سرازير خواهند شد. با افزايش توليد الياف فوق‌الذكر به‌عنوان يك كالاي غيرنفتي ارزآور، مي‌توان آن را به خارج از كشور صادر كرد و مازاد آن را در كارخانجات توليدي كوچك جهت تبديل به نخ و نخ به پارچه و ساخت ساير فرآورده‌ها استفاده نمود. ارزش اقتصادي بز مرخز براساس كيفيت و رنگ موهر توليدي مي‌باشد. 

 

 

 

وی افزود : گوشت این حیوان  از نظر كيفي ترد و نرم با طعم و بوي مطبوع و نيز كم چرب است كه در منطقه آرمرده بانه طرفداران زيادي دارد و آن را به ساير گوشت‌هاي ديگر ترجيح مي‌دهند. از شير با کیفیت و منحصر به فرد  آن ماست، كره و پنير كوزه‌اي ويژه‌اي درست مي‌كنند كه خوراك روزمره ساكنان منطقه مي‌باشد. از آنجايي‌كه اكثر منطقه صعب‌العبور است، بز مرخز ماده همچون گاو كوچك خانوارها مي‌باشد كه سالانه در حدود 5 تا 6 ماه از شير آن استفاده مي‌شود.  

 

رئیس جهاد کشاورزی در جواب این سوال که دلیل کاهش چشمگیر تعداد این گونه خاص در منطقه چیست ، اذعان کرد : دلایل متعددی برای کاهش انگیزه های اقتصادی ،اجتماعی پرورش دهندگان وجود دارند که می توان از :

1. عدم حمایت دولت ازتولید الیاف طبیعی دامی
2. جایگزین الیاف مصنوعی (با قیمت کمتر و تنوع محصولات )
3. جایگزینی بزموئی (با تولید گوشت و شیر بیشتر)
4. تلاقی های بی رویه بز مرخز با بز موئی و تغیر اساسی در نسل
5. سنتی ماندن صنایع فرآوری
6. وجود مشاغل با درآمد بیشتر درمنطقه
7. عدم تمایل نسل جوان به پرورش بزمرخز
8.  اجرایی طرح صیانت ازجنگل و جلوگیری از سرشاخه زنی درختان و برهم زدن سیستم بهره برداری موجود.
9. مشکلات فروش وبازریابی الیاف تولیدی  و نبود یک مرکز خاص برای تولید کنندگان
10. کمبود امکانات (ارتباطی و ...) و همچنین مسائل و مشکلات بهداشتی مرتبط با دام در محل های پرورش بز مرخز
11. در حال حاضر هم بالا رفتن قیمت الیاف و کاهش قدرت خرید مردم را نام برد.

 

 

وی از فعالیت ها و امورات صورت گرفته توسط جهاد کشاورزی بانه برای جلوگیری از انقراض این گونه و ترغیب دامدارن برای احیاء مجدد و پرورش بز مرخز خاطر نشان کرد : این مدیریت برای جلوگیری از نابودی بز مرخز تا کنون اقداماتی به شرح ذبل انجام داده است .

1. شناسایی دامدارن یز مرخز و تعداد گله های موجود در سطح شهرستان
2. دیدار چهره به چهره و شنیدن مشکلات و مسایل پیش روی پرورش این نوع دام
3. تهیه نهاده های دامی مانند سبوس و ... برای پرورش دهندگان
4. ارائه سیمان و پنجره به دامداران برای مناسب سازی و نوسازی مکان نگهداری
5. هماهنگی با منابع طبیعی و حل مشکل دامداران در رابطه با سرشاخه زنی درختان برای خوراک زمستانه اینگونه دامها
6. صدور دفترچه برای (بز مرخز) و برای اینکه تعداد دامهای موجود و خدمات ارائه شده به آنها در دفترچه ثبت گردد
7. همکاری با اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری برای بازاریابی محصولات تولیدی پرورش دهندگان
8. مطرح شدن بحث ایجاد یک نمایشگاه دائمی برای تولیدات بز مرخز در شهر آرمرده که این گونه بیشتر در منطقه آرمرده پرورش می یابد
9. قول مساعد فرماندار بانه برای در اختیار گذاشتن امکانات خدماتی و ارتباطی و ... برای پرورش دهندگان این بز حتی اگر در کوخهای و مناطق دور دست  باشد
10.  
11. برگزاری جشنواره بز مرخز برای حمایت از پرورش دهندگان  و دعوت از مسئولین ، کارشناسان و چهره ای سرشناس برای معرفی این گونه نادر به کشور و حتی جهان برای جلوگیری از انقراض بز مرخز
12. هماهنگی با دامپزشکی برای اولویت قرار گرفت در واکسیناسیون دام ، سم پاشی و انگل زدایی مکان نگهداری دام ها
13. یکدست کردن گله های این بز مرخز و جلوگیری از مختلط شدن آنها با سایر گونه ها برای حفظ گونه
14. صدور پروانه دامداری کوچک روستایی برای دو گله بز مرخز (در جایگاه  دام و تولیدات دامداران نقش بسزایی دارد)
15. ارئه تسهیلات با سود کم برای تشویق پرورش دهندگان بز مرخز

 

 

کریم شریفی خاطر نشان کرد : از دیگر برنامه هایی که برای حفظ این گونه با ارزش اینست که مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان ایستگاه تحقیقاتی بز مرخز  واحد سنندج و سقز را راه اندازی کرده تا هم دام در حال انقراض حفظ شود و هم‌راهی برای جایگزینی درآمد مردم پیدا کند. که متاسفانه در حال حاضر ایستگاه تحقیقاتی سقز به دلیل مشکلات خاصی تعطیل شده است .

 

 

رئیس جهاد کشاورزی بیان کرد : برای جلب توجه مسئولین و مردم و همچنین معرفی بز مرخز  در سه ماهه پیش رو حتما جشنواره ای به نام این گونه منختص به منطقه  را در شهرستان بانه برگزار میکنیم و از کارشناسان و مقامات دولتی و نهاد های متولی و مرتبط دعوت به عمل می آوریم تا اهمیت حفظ و نگهداری این دام با ارزش بیشتر خودنمایی کند شاید مسئولین و صاحب نظران با همفکری و تخصیص اعتبار بیشتر چاره ای برای جلوگیری از انقراض بز مرخز اندیشیدند .

 

 

در پایان میتوان گفت که تنها در بخش آرمرده 2 گله صد راس به بالا از این بز وجود دارد و بقیه به  صورت پراکنده هستند و کم و اگر حمایت های اساسی در این زمینه صورت نگیرد این تعداد هم رو به نابودی می روند و وقتی به فکر می افتیم که دیر شده و دیگر جایگزین و راهی برای احیای این دام بسیار گرانبها وجود نخواهد داشت.

 

 

 

انتهای پیام/

---

برچسب ها :

بز مرخزشهرستان بانهآرمردهانقراضجهاد کشاورزیجشنواره بزنه مه ره ز

---

نظرات کاربران :

دیدگاه های ارسالی شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد.
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.